Nurt ten występował w okresie od powstania styczniowego aż do końca lat dziewięćdziesiątych dziewiętnastego wieku. Pojawił się po romantyzmie i przed Młodą Polską. Należy przyznać, że przede wszystkim nurt ten zrodził się z kierunku filozoficznego o tej samej nazwie. Wiedza o świecie budowana była przede wszystkim z badań naukowych, sprawdzonych faktów, praw natury, które przenosiły się bezpośrednio na losy jednostek, a także z układów społecznych. Wprost ogromny wpływ na losy ludzi i literatury miała filozofia Augusta Comte, francuskiego myśliciela. Czynniki, które wpłynęły na wyodrębnienie się pozytywizmu, to scjentyzm, ewolucjonizm oraz utylitaryzm. Stawiano wtedy przede wszystkim na pracę organiczną, u podstaw, emancypację kobiet, a także na asymilację Żydów oraz innych mniejszości narodowych, które znajdowały się na terenie naszego kraju. Głównymi nazwiskami tego okresu byli: Orzeszkowa, Prus, Konopnicka, Gomulicki, Rodziewiczówna, Sienkiewicz, Sygietyński, Świętochowski, Zapolska, Żeromski i wielu innych.
Orzeszkowa – Z domu nazywała się Korwin-Pawłowska, a po pierwszym mężu Orzeszkowa (wtedy też zasłynęła swoimi dziełami i oficjalnie pozostała przy tym nazwisku jako formie literackiego pseudonimu), a po drugim mężu Nahorska. Była jedną z najlepszych pisarek polskich, a na pewno najlepszą w okresie pozytywizmu. Ogólnie miała dosyć burzliwe i niezbyt udane życie osobiste, okupione wielkimi wyrzeczeniami i chwilami samotności. Do pierwszego małżeństwa została zmuszona mając siedemnaście lat. Z kolei drugie małżeństwo było z jej wieloletnim przyjacielem, ale zakończyło się niespodziewanym atakiem serca jej męża na przyjęciu, a dla Elizy Orzeszkowej wielkim ciosem i długą żałobą. Ostatecznie umarła po ciężkiej chorobie serca i została pochowana w Grodnie. Całe życie angażowała się w liczne akcje charytatywne, rewolucyjne, polityczne. Zawsze też przywiązywała uwagę do sławienia wsi i pomocy w jej rozwoju. Do jej dzieł należą między innymi: „Z życia realisty”, „Na dnie sumienia”, „Marta”, „Meir Ezofowicz”, „Ostatnia miłość”, „Nad Niemnem”, „Dziurdziowie”, „Westalka”, „Gloria victis” i wiele innych.
Prus – właściwie Aleksander Głowacki herbu Prus. Był polskim pisarzem, prozaikiem, nowelistą działającym w okresie pozytywizmu, ale który zapisał się w pamięci wielu do dnia dzisiejszego. Popularyzował otwarcie i gorąco wszelkiego typu wiedzę. Był aktywnym działaczem społecznym. Jego styl przede wszystkim nawiązuje do takich twórców, jak Karol Dickens czy Anton Czechow. Z początku skupił się na ideach pozytywistycznych, ale z czasem skłonił się do realizmu. Przede wszystkim w swoich dziełach przedstawiał krzywdę społeczną, zamknięte w swoim świecie ziemiaństwo, tragedie ludzkie, niesprawiedliwość społeczną itp. Wśród jego utworów należy wymienić na przykład: „Antek”, „Katarynka”, „Kamizelka”, „Z legend dawnego Egiptu”, „Lalka”, „Emancypantki”, „Faraon”, „Placówka”, „Anielka”, „Dzieci” i inne. Wiele z jego dzieł doczekało się ekranizacji kinowych.
Konopnicka – Pełne jej nazwisko to Maria Stanisława Konopnicka, z domu Wasiłowska. Używała pseudonimów Jan Sawa, Marko oraz Jan Waręż, ponieważ nie uznawano w tych czasach publikacji kobiet. Nawiązywała ona przede wszystkim do okresu realizmu. Była publicystką, krytykiem literackim, tłumaczką, a także działaczką na rzecz praw kobiet. Wśród jej utworów przede wszystkim należy wymienić takie tytuły, jak: „Dym”, „Na drodze”, „Mendel Gdański”, „Miłosierdzie gminy”, „Nasza szkapa”, „O Janku Wędrowniczku”, „O krasnoludkach i sierotce Marysi”, „Na jagody”, „Nasza szkapa” i wiele innych
Sienkiewicz – Pełne nazwisko jego to Henryk Adam Aleksander Pius Sienkiewicz, herbu Oszyk. Używał pseudonimu Litwos. Polski nowelista, powieściopisarz i publicysta, które doczekał się Nagrody Nobla w 1905 roku za całokształt twórczości. Był on jednym z popularniejszych pisarzy przełomu dziewiętnastego i dwudziestego wieku. Do dzisiaj jest on niezwykle popularny. Wielokrotnie szkoły przyjmują jego imię. Tworzył zarówno nowele, jak i powieści. Należy tutaj wymienić takie tytuły, jak: nowele – „Stary sługa”, „Hania”, „Szkice węglem”, „Janko Muzykant”, „Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela”, „Latarnik”, „Orso”, „Sachem”, powieści – „Trylogia”, „Rodzina Połanieckich”, „Quo Vadis”, „Krzyżacy”, „W pustyni i w puszczy” i inne. Większość z jego dzieł doczekała się do czasów współczesnych wielu wersji adaptacji filmowych.
Zapolska – Tak naprawdę nazywała się Maria Gabriela Korwin-Piotrowska, herbu Korwin. Była jedną z lepszych dramatopisarek i powieściopisarek polskich. Skupiała się na nurcie naturalistycznym, głównie przedrzeźniała moralną obłudę mieszczaństwa. Specjalizowała się w komediach satyrycznych, dramatach i powieściach. Należy jednakże przyznać, że jej utwory były niezwykle nierówno względem siebie pod kątem poziomu artystycznego. Wielokrotnie pisała w celach zarobkowych bądź skupiała się na karierze aktorskiej, co odbijało się na jakości jej dzieł, które wtedy powstawały. Jednocześnie w swoich dziełach skupiała się albo na aprobacie, albo na negacji określonych ludzkich cech bądź zjawisk społecznych. Głównymi i najbardziej znanymi jej utworami są: „Żabusia”, „Janka”, „Moralność pani Dulskiej”, „Panna Maliczewska”, „Pani Dulska przed sądem”, „O czym się nie mówi”, „Skiz” i inne.
Żeromski – Żył on na przełomie dziewiętnastego i dwudziestego wieku. Był prozaikiem, publicystą, dramaturgiem. Wielokrotnie określany jest jako swoiste „sumienie polskiej literatury”. Korzystał z następujących pseudonimów: Maurycy Zych, Stefan Iksmoreż czy Józef Katerla. Jednymi z ważniejszych jego dzieł były między innymi: „Echa leśne”, „Ludzie bezdomni”, „Doktor Piotr”, „Siłaczka”, „Syzyfowe prace”, „Zmierzch”, „Wierna rzeka”, „Wiatr od morza”, „Rozdzióbią nas kruki, wrony…”, „Popioły”, „Przedwiośnie” i wiele innych równie znanych. Wiele z nich doczekało się już ekranizacji filmowych.