Mikołaj Rej

Pochodzący z Nagłowic polski prozaik i poeta tworzący w epoce renesansu. Przed docenieniem i niejako ponownym odkryciem pisarzy średniowiecznych uznawany był on za ojca polskiego pisarstwa. Jego twórczość z pewnością należeć będzie do bogatych i różnorodnych. Rej uważany jest do dzisiaj za jednego z większych mistrzów tworzenia literackich opisów. W połączeniu z wyjątkową wyobraźnią malarską daje to naprawdę niesamowite efekty. Jego dzieciństwo z pewnością nie było trudne, gdyż urodził się on w rodzinie szlacheckiej, miał zapewnione więc wszystko co potrzebował, łącznie z edukacją. Jego słynnym dziełem jest między innymi znana dobrze wszystkim „Krótka rozprawa między trzema osobami: Panem, Wójtem i Plebanem” Będzie ona dotyczyła ówczesnej tematyki, zarówno związanej z polityką jak i jednocześnie obyczajami. Ujawnia między innymi konflikt, który ma miejsce pomiędzy trzema stanami, szlachtą, duchowieństwem oraz chłopstwem. Nie są to jednak wszystkie z jego utworów, jednym z bardziej rozpoznawalnych jest także „Wizerunek człowieka poczciwego”.

Życie Mikołaja Reja, rozpoczyna się w jednej z szlacheckich rodzin na Podolu. Jest on synem wdowca, Stanisława oraz Barbary Herburt, jest on jej synem z trzeciego małżeństwa. Mikołaj odebrał na początku bardzo elementarne wykształcenie, na początku korzystał z nauk w Skalbmierzu, następnie na kolejne dwa przeniósł się do Lowowa, gdzie został wpisany do pocztu studentów w Akademii Krakowskiej. W czasie tym jednak nie kwapił się do nauki, pisząc w swojej biografii, skupiał się przede wszystkim na stosunkach towarzyskich. Lata młodzieńcze to przede wszystkim nieograniczona w żaden sposób swoboda życia wiejskiego, polował, chodził na ryby oraz zachwycał się urokami natury. Z czasem zostaje wysłany na magnacki dwór należący do Tęczyńskich. Po śmierci swojego ojca powraca na wieś i nie realizuje planów dalszego kształcenia. Cały czas poziom jego wiedzy i kultury posiadał wiele do życzenia, często stosował wulgarne wyrażenia. Przypuszczalnie jednak Rej mógł starać się udawać, kogoś zupełnie innego, zupełnie prostszego człowieka niż naprawdę był, aby móc zbliżyć się do narodu i mówić jego językiem potocznym. Z całą pewnością mikołajowi rejowi nie można odmówić tego, że był jednym z pierwszych poetów, którzy pisali po polsku. Oprócz tego przyczynił się do zakładania nowych ośrodków miejskich oraz licznych wsi. Lata czterdzieste wieku szesnastego to zmiana jego wyznania na luteranizm, a następnie na kalwinizm, gdzie rozpoczyna się jego dosyć mocna i daleko posunięta działalność religijna. Zaczyna uczestniczyć w synodach, zakłada zbory oraz szkoły religijne.

Mikołaj Rej dla większości z nas znany jest jako ojciec literatury polskiej, gdzie miano to zawdzięczać będzie swoim autorskim posłaniom, które zawierał w różnego rodzaju utworach, jeden z nich jest najbardziej popularny i znany każdemu z nas, a mianowicie: „A niech narodowie wżdy postronni znają, iż Polacy nie gęsi, iż swój język mają”. W posłaniu tym autor zgodnie z ideami reformacyjnymi daje do zrozumienia, że Polacy posiadają nie język gęsi, przez co rozumie się łacinę, lecz swój własny i polski, który jednocześnie będzie deklarował naszą odrębność pod względem kulturowym i politycznym oraz niezależność rzeczpospolitej od stolicy apostolskiej.

Do jednych z bardziej rozpoznawalnych dzieł Reja zaliczyć będziemy mogli rozprawę pod tytułem „Krótka rozprawa między trzema osobami: Panem, Wójtem i Plebanem”. Każda z osób w tejże rozprawie reprezentować będzie jeden ze stanów społecznych i dotyczyć problemów polityki i obyczajowości i przede wszystkim różnić pomiędzy tymi właśnie stanami. Utwór ten jest wyjątkowy także z powodu samej kompozycji, gdyż po raz pierwszy książka posługiwała się mową potoczną. Inny z utworów, a dokładniej poematów to „wizerunek własny żywota człowieka poczciwego”. Należeć będzie do jednych z najwybitniejszych dzieł autora. Niektórzy porównywali go wręcz do boskiej komedii Dantego. Jest to tam samo obszerny traktat etyczny o godziwym życiu. Stanowić będzie przeróbkę zodiaku życia, który stworzony został przez włoskiego humanistę. Poemat ten będzie alegoryczną historią dotyczącą młodzieńca, który wędruje po kolejnych zakamarkach świata i poszukuje cnoty oraz czystej wiedzy dotyczącej życia. Wielbi on ład moralny i rozum, gardząc jednocześnie próżnością tegoż świata, zbytkiem oraz niepotrzebnym bogactwem. Na swojej drodze spotyka on greckich mędrców, którzy pomagają mu w kształtowaniu jego wolności i niezależności, a przez to ideału człowieka w oczach reja. Dla Reja takowa koncepcja życia w połączeniu z platońską stała się jednym z ideałów, co zapowiadało także kolejne z jego utworów, które wkrótce zaczęły powstawać. Na pewno nadmienić trzeba Zwierzyniec, czy też Zwierciadło, które jest ostatnim dziełem Reja.

Jest to ostatni z utworów, które pisze Rej. Zwierciadło to traktat, który ma podsumować wszystkie z poglądów pisarza na człowieka oraz świat, rozwijając popularną w tamtych czasach odrodzeniową formułę gatunkową, czyli wizerunku jako jednego z ideałów moralnych w ludzkiej doskonałości. Utwór inspirowany jest bardzo mocno przez kalwińską teologię, świat stanowić będzie odbicie ładu Boga, a człowiek powinien starać się żyć zgodnie z boskimi wzorami. Zwierciadło składać będzie się z kilku niezależnych od siebie części. Pierwszą oraz jednocześnie najważniejszą z nich jest żywot człowieka poczciwego napisany prozą. Kolejne części będą dotyczyły czegoś innego, nie będąc powiązane fabularnie, jednak ich główne i ukryte w środku założenie jest i tak takie same.

Język stosowany przez Mikołaja Reja w jego utworach należeć będzie do jednych z jego elementów rozpoznawczych. Zarówno w tekstach prozatorskich jak i poetyckich będzie on odzwierciedlał w doskonały sposób potoczną mowę średnio wykształconego przedstawiciela klasy szlacheckiej. Będzie on konkretnym, obrazowym, realistycznym, a jednocześnie zachowującym swą indywidualność i posiadającym swoiste cechy. O tym, że jest on zbliżony do potocznego, świadczyć będzie unikanie form, które są już przestarzałe, takich jak między innymi dawne z czasów przeszłych i imiesłowy. Rej przyczynia się także do wprowadzenia końcówki żeńskiej odmiany –ach. Jednocześnie mimo wielu zmian językowych i swoistej awangardy, w niektórych przypadkach był bardzo konserwatywnym, cały czas stosował niemal archaiczne już formy niektórych z wyrazów i ich znaczeń. Oprócz tego jedną z jego najbardziej rozpoznawalnych cech z pewnością jest posługiwanie się zdrobnieniami. W Zwierciadle na przykład formy zdrobniałe stanowić będą dziesiątą część wszystkich słów, które zostały użyte.

Popularność reja zaczyna się w roku 1567 kiedy wychodzi jego traktat Zwierciadło, połączony z żywotem człowieka poczciwego, kolejny rok to wydanie kolejnej wersji tegoż właśnie traktatu. Oprócz tego wydaje on psałterz Dawidów, książkę o utworze kupiec i tak dalej. Swoistym hitem napisanym przez Reja jest Rozprawa pomiędzy Panem, Wójtem, a Plebanem, która zyskuje bardzo dużą popularność w różnych gronach społecznych. Nie są to jednak wszystkie z jego książek, poematów oraz dzieł, tworzy ich do końca swojego życia o wiele, wiele więcej.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *