Polscy pisarze na przestrzeni dziejów

Od zarania kiedy wynaleziono piśmiennictwo powstali też pisarze, poeci. Każdy kto umiał i miał coś do przekazania, próbował to zapisać. Najpierw książki przepisywano, ale z chwilą kiedy wynaleziony został druk książki rozpowszechniły się i znajomość pisarzy też wzrosła. Coraz więcej publikacji ukazywało się w obiegu tak, aby każdy kto miał pieniądze mógł sobie kupić. Z czasem też powstały biblioteki, w których można znaleźć do dziś dzieła pisarzy. Pisarzy dzieli się ze względu na epoki w jakich żyli i tworzyli. I tak rozróżnia się pisarzy średniowiecznych, romantyzmu, baroku, oświecenia, młoda polska, renesansu, współczesna, pozytywizm i dwudziestolecie międzywojenne. Do twórców średniowiecza zalicz się Wincenty z Kielc, Gall Anonim, Wincenty Kadłubek, Janko z Czarnkowa, Stanisław Ciołek, Adam Świnka, Jan Długosz, Jan z Szadka. Należy też wymienić tutaj pisarzy renesansu Mikołaja Reja, Kochanowskiego. Z bardziej współczesnych, to Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, a najbardziej współczesnych, to Stanisław Lem czy Grochola.

Okres średniowiecza jest to najdłuższy okres w dziejach literatury, ale też i najbardziej ubogi. Jak do tej pory nie istnieje żadne piśmiennictwo przedchrześcijańskie na naszych ziemiach. Jak odnotowują etnografowie istniała tylko twórczość oralna. Czyli pieśni piosenki, legendy, bajki czy baśnie. W tym czasie panowała epoka romańska, ale wytworzyły się też pewne cechy charakterystyczne tylko dla polski. Są to utwory hagiograficzne, po łacinie, kroniki opisujące polską rzeczywistość, roczniki, liryka religijna. Jednak literatura rozwijała się stopniowo z wieku na wiek. Największy rozkwit przypada na wiek dziewiętnasty, jak i późniejsze. Wielu było ludzi, którzy pisali w tym czasie, ale najbardziej znani, to Gall Anonim, Jan Szamotuł, Mikołaj z Wilkowiecka, Stanisław Ciołek, Paweł Włodkowic, Stanisław ze Skalbimierza, Paweł Worczyna, Wojciech z Brudzewa. Czas średniowiecza to czas literatury religijnej, która była tworzona na chwałę Pana i ku jego pożytkowi. Rzadko zdarza się wiedza o nazwiskach twórców sztuki.

Romantyzm datuje się od tysiąc osiemset dwudziestego drugiego do tysiąc osiemset sześćdziesiątego trzeciego roku. Do pisarzy tego okresu należeli Stanisław Bogusławski, Gustaw Ehrenberg, Antoni Górecki, Zygmunt Krasiński, Teofil Lenartowicz, Antoni Malczewski, Adam Mickiewicz, Maurycy Mochnacki, Cyprian Kamil Norwid, Wincenty Pol, Mieczysław Romanowski, Lucjan Siemieński, Juliusz Słowacki, Władysław Syrokomla, Kornel Ujejski. Jak podają źródła historyczne w początkowych latach romantyzmu literatura zdominowana była przez oświecenie, jednak z czasem kiedy narastał spór pomiędzy klasykami i romantykami ugruntował się pomimo wszystko romantyzm. Romantycy zyskiwali zwolenników wśród młodego pokolenia. Najbardziej znanymi romantykami byli Adam Mickiewicz, Cyprian Kamil Norwid, Juliusz Słowacki, Władysław Syrokomla czy Antoni Malczewski. W swoich utworach pomimo, że były romantyczne to zawsze poruszały nuty patriotyczne, co spotykało się z entuzjazmem rodaków, a krytyką i represjami okupantów. Większość z tych wielkich pisarzy i poetów musiała opuścić tereny naszego kraju udając się na emigrację.

Pisarze okresu pozytywistycznego w swoich utworach pokazywali świat ludzi biednych i pokrzywdzonych. Ich utwory to najczęściej nowele, krótkie i zwięzłe. Bohaterowie tych nowel borykają się z wielkimi problemami, z odrzuceniem niezrozumieniem i z zawiścią ze strony innych. Przykładem są nowele Henryka Sienkiewicza” Szkice węglem”, „Janko muzykant”, „Jemioł”, „Bartek zwycięzca”. Eliza Orzeszkowa ukazuje taki świat w Tadeusz”, Bolesław Prus ”Antek”, „Za chlebem”. Pisarze tego okresu opisywali świat realny i ściśle związane z czasem w jakim żyli tematy. W niektórych nowela bohaterami były dzieci i ich marzenia, które nigdy nie realizowały się. W twórczości pozytywistów największe znaczenie ma problematyka poruszana z humanitaryzmem, demokratyzmem, patriotyzmem. Do pisarzy tego okresu należeli: Adam Asnyk, Bolesław Prus, Eliza Orzeszkowa Meir Ezofowicz, Kraszewski, Konopnicka. Pod koniec pozytywizmu został on skrytykowany przez Artura Górskiego i młodych twórców. Do dzisiaj ich dzieła omawiane są na lekcjach języka polskiego we wszystkich szkołach.

W latach tysiąc osiemset dziewięćdziesiątych do tysiąc dziewięćset osiemnastego takim określeniem, jak Młoda Polska, określała się grupa artystów, która pochodziła z manifestu programowego Artura Górskiego. Podniesiono ponadprzeciętność artysty, a zwykłego człowieka nazwano filistrem lub osobą ograniczoną. W tym czasie żądano oddzielenia sztuki od dziedzictwa kulturowego. Stworzono hasło ”sztuka dla sztuki”. Niektórzy twórcy nadal kontynuowali problem wyzwolenia. W tym czasie tworzyli Tadeusz Miciński, Jan Kasprowicz, Leopold Staff, Stanisław Wyspiański, Stefan Żeromski. Bardzo ważną postacią tego okresu był Stanisław Przybyszewski. Okrzyknięty za życia legendą, bohater wielu plotek i anegdot. Propagował hasła „sztuka dla sztuki„, jak i „naga dusza”. Pisał w języku polskim i niemieckim, mieszkał też na Zamku Królewskim pracując w kancelarii prezydenta RP. Pośmiertnie nazwano go „Meteor Młodej Polski”. Wielu tamtejszych artystów podnosiło morale społeczeństwa i napawało nadzieją, a jednocześnie często też krzepili ludzkie serca.

Jak wiadomo okres międzywojenny był też określany dwudziestoleciem międzywojennym i trwał od odzyskania niepodległości polski do wybuchu II wojny światowej. W tym czasie powstał Związek Zawodowy Literatów Polskich i sekcja PEN Club. Literatura tego okresu nie była jednolita. Na początku jest optymizm, wielka radość i euforia zakończeniem wojny i odzyskaniem niepodległości, a także wizja świetlanej przyszłości dla naszego kraju. Taki optymizm uwidacznia się w grupie „Skafander”. Utwory tworzone wtedy wyrażały radość i fascynację dnia codziennego. Drugim okresem, który przypadł na lata trzydzieste zaznaczył się już kryzysem jaki narastał i ogólnego pesymizmu. Uwidacznia się ogólnoświatowy kryzys ekonomiczny. Widoczny też jest pesymizm spowodowany upadkiem wartości i wiary w człowieka. Rozwinęła się literatura katastroficzna i widoczna jest w twórczości Stanisława Ignacego Witkiewicza. Czarne przepowiednie, jakie opisywali, sprawdziły się podczas II wojny światowej. Do przedstawicieli tego okresu należeli Stefa Żeromski, Władysław Orkan, Andrzej Strug, Władysław Stanisław Reymont, Zofia Nałkowska, Maria Dąbrowska.

Podczas II wojny światowej pisarze uczestniczyli w współtworzeniu podziemnej prasy i wydawnictw. Wielu też brało udział w walkach poza granicami kraju. Dużego znaczenia nabrały pieśni, eseje, nowele, a także satyry. Dzieła krążyły w maszynopisach jako bibuły. Do reprezentantów tego okresu należeli Jerzy Andrzejewski, Zofia Kossak-Szczucka, Kazimierz Wyka, Maria Kann, Kazimierz Brandys, Stanisław Dygat, Antoni Gołubiew i Zofia Nałkowska. Wielu z nich pisało wspomnienia, przeżycia dotyczące przeżyć wojennych, Buczkowski, Białoszewski, Dąbrowska, Rodziewiczówna, Szermentowski, Kamiński, Irzykowski, Koniński. Należy też wspomnieć, że poza granicami kraju powstawała też literatura, jak Lechonia, Gombrowicza, Kuncewiczowej, Tuwima, Wszystkie one były przejmujące, opisujące tęsknotę za krajem. Jak wielu wszyscy oni opisywali nie tylko swoje losy podczas tak dramatycznej sytuacji, ale i losy innych. Wiele jest czytanych w kanonach lektur szkolnych, tak aby młodzi ludzie wiedzieli, co zgotowali ludzie ludziom.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *