Józef Klemens Piłsudski (5.12.1867-12.05.1935) – Bojownik o niepodległość Polski, założył (1918) Rzeczpospolitą Polską. W 1926 powrócił w chwale bohatera narodowego do władzy i ustanowił dyktaturę wojskową. Pozostawił po sobie kraj z odzyskaną narodową tożsamością, ale pod względem gospodarczym opóźniony w rozwoju.
Syn zubożałego polskiego szlachcica, urodził się w Zułowie, a kształcił się w pobliskim Wilnie. Od wczesnej młodości znajdował się pod wpływem politycznych poglądów matki, która żywiła głęboką nienawiść do Rosjan, sprawujących władzę nad dużymi obszarami Polski.
Od 1885: Aktywność polityczna. W 1885 Piłsudski podjął studia medyczne w Charkowie (Ukraina), ale już po roku musiał opuścić uniwersytet z powodu politycznego intryganctwa. Wrócił do Wilna, gdzie przyłączył się do koła młodych socjalistów. W marcu 1887 został skazany na 5 lat zesłania na Syberię za udział w przygotowaniach do zamachu na cara Aleksandra III.
Od 1893: Praca w partii i wojsku. W 1893 polityk przyłączył się do Polskiej Partit Socjalistycznej (PPS). W lutym 1900 ponownie został uwięziony (w lipcu 1899 poślubił Marię Juszkiewicz). Przewieziony do szpitala w Petersburgu po symulacji choroby, w maju 1901 zbiegł. W 1906 w PPS doszło do rozłamu; PPS — Frakcja Rewolucyjna, której przewodził Piłsudski, stawiała niepodległość Polski nad rewolucją. W 1908 utworzył on organizację wyzwoleńczą Związek Walki Czynnej, z której politycznie i częściowo organizacyjnie wywodziły się tzw. Legiony Polskie.
Lata 1914-18: Droga do niepodległości. W czasie I wojny światowej Piłsudski walczył w Legionach Polskich początkowo po stronie Austro-Węgier, a od 1916 był członkiem Tymczasowej Rady Stanu Królestwa Polskiego, zajętego przez państwa centralne. Po odmowie podporządkowania oddziałów polskich państwom centralnym aresztowano go (22.07.1917) i niemalże do końca wojny internowano w twierdzy w Magdeburgu. Dzięki niezłomnej postawie stał się bohaterem narodowym. Triumfalnie powrócił do Warszawy i w dzień później, za zgodą ententy, proklamował Rzeczpospolitą, zostając Tymczasowym Naczelnikiem Państwa.
Przełom 1920/21: Wojna polsko-rosyjska. Wiosną 1920 Naczelnik rozpoczął wojskową ofensywę, by spełnić młodzieńcze marzenie: utworzenie federacji wschodnioeuropejskiej pod polskim przywództwem. Uderzenie przeciw Rosji załamało się jednak, oddziały wroga wtargnęły do Polski. Piłsudski, nie mający wojskowego wykształcenia, wykazał się talentem strategicznym; „cud nad Wisłą”—niespodziewana kontrofensywa zmusiła Rosjan do odwrotu. Zawierając ryski traktat pokojowy marszałek Polski (od marca 1920), doprowadził do przesunięcia granic polskich na wschód. Po wprowadzeniu demokratycznej konstytucji i po wolnych wyborach złożył w 1923 urząd prezydencki. W pół roku później zrzekł się też funkcji szefa sztabu generalnego.
Lata 1926-35: Powrót dyktatora. Ponownie wszedł na scenę polityczną dopiero w 1926. Zmiany rządów oraz napięcia społeczne wytworzyły niemalże sytuację zagrożenia państwa. Piłsudski, który nadal miał duże poparcie w armii 12.05.1926 dzięki zamachowi stanu przejął władzę. Nie przyjął wyboru na głowę państwa, ale jako minister obrony i szef armii był w państwie i tak już „silnym człowiekiem”. Kluczowe stanowiska obsadził osobami zaufanymi, stopniowo pozbawił parlament władzy i ustanowił dyktaturę wojskową. Politycznych przeciwników kazał brutalnie prześladować. Na mocy ustawy o nadzwyczajnych pełnomocnictwach (23.03.1933) przeniósł władzę ustawodawczą na prezydenta — swego protegowanego. Tak zwaną konstytucją kwietniową (23.04.1935) ostatecznie zamanifestował totalitarny ustrój państwa, a w niecałe 3 tygodnie później zmarł w Warszawie na raka wątroby. Został pochowany na Wawelu, obok grobowców królów polskich.